Da li se kaže Uskrs ili Vaskrs? Ovo je pitanje koje se često postavlja tokom jednog od najvažnijih hrišćanskih praznika u Republici Srpskoj i Srbiji, a koji nam je sve bliži. Teolog Nebojša Lazić konačno je odgonetnuo ovu vječitu dilemu i objasnio koje bi to običaje trebalo da ispoštujemo tokom nadolazećih uskršnjih dana.
Kako nam na početku objašnjava teolog Lazić, u narodu se često koristi izraz „Uskrs“, iako patrijarsi u svojim poslanicama navode „Vaskršnja poslanica“.
„Oba termina su u redu“
„Iako je „Vaskrsenje“ preferirani pravoslavni termin, oba izraza imaju svoje mjesto u našem jeziku. Lingvistički gledano, oba termina su u redu. „Vaskrs“ potiče iz srpskoslovenskog jezika, koji je preovlađivao u Srbiji do sredine 18. vijeka. Nasuprot tome, „Voskresenije“ predstavlja ruski oblik, zasnovan na staroslovenskom, koji se danas koristi u Srpskoj crkvi. Tokom vremena, Srbi su zamjenili srpskoslovenski jezik ruskim crkvenim jezikom, što je uticalo na izgovor i upotrebu termina“, objašnjava nam detaljno teolog.
Srpski narodni jezik zadržao je, priča nam teolog dalje, staro ime „Vaskrs“, ali je ono takođe pretrpelo promjene, prilagođavajući se govoru naroda.
„U crkvenoj praksi, međutim, zvanični oblik ostaje „VA-skrs“, a u kalendaru možemo videti formulaciju „VA-skrsenje Gospoda Isusa Hrista“. Crkveni izrazi, poput „VA-znesenje“ ili „VA-vedenje“, pokazuju kako se tradicija očuvala u svijesti vjernika“, govori nam još teolog i razjašnjava dugogodišnju lingvističku nedoumicu kod Srba.
Veliki petak najtužniji dan hrišćanstva
Ovom prilikom teolog nam je objasnio i sam značaj nadolazećeg praznika, pa istakao kako sam Veliki petak predstavlja najtužniji dan hrišćanstva, kada se ne služi liturgija, osim ako se ne poklopi s Blagovjestima.
„U tom periodu zvona na crkvama ne oglašavaju, jer ona simbolizuju radost, a dan Veliki petak je obilježen tužnim događajem Hristovog raspeća“, objasnio nam je Lazić, pa dodao kako je farbanje jaja jedan od najznačajnijih običaja ovog praznika.
„Uskršnja jaja obično se farbaju na Veliki četvrtak i Veliki petak, a taj proces prati niz tradicionalnih pravila. Iako su se koristile različite boje, crvena je uvek bila obavezna, simbolizujući Hristovu žrtvu i vaskrsenje. Ovi običaji ne samo da obogaćuju našu kulturu, već i čuvaju sjećanje na duboke vjerske i istorijske korijene“, priča teolog.
Prema običajima, priča nam teolog, na stolu stoje ukrašena vaskršnja jaja, a domaćin prvi uzima jedno jaje, a za njim svi ukućani.
„Tad nastane veselje i takmičenje čije je jaje najjače. To predstavlja veliku radost za djecu. Prilikom tucanja izgovara se, takođe „Hristos Vaskrse“ i „Vaistinu Vaskrse“. Na Vaskrs se prvo jede kuvano vaskršnje jaje, a onda ostalo jelo“, govori nam on.
Toga dana, ako gost dođe u kuću, prvo se dariva farbanim jajetom, pa se onda poslužuje ostalim ponudama, objašnjava teolog, pa nam govori i o jednom običaju koji spada u stare i jako dirljive, a vezuje se upravo za Uskrs.
Da li ste čuli za ovaj dirljiv uskršnji običaj?
„U nekim našim krajevima sačuvan je dirljiv običaj da se farbana vaskršnja jaja nose na grobove preminulih predaka. To svjedoči o narodnoj vjeri, da su svi ljudi pred Bogom živi, i da umrli naši preci treba da osjete vaskršnju radost i slavlje“, kaže teolog.
Zanimljivo je i da se prvi ponedeljak posle Vaskrsa zove Pobusani ponedeljak, govori nam Lazić, kao i da toga dana, po narodnom vjerovanju i običaju, treba pobusati grobove umrlih srodnika busenjem sa zelenom travom.
„U nekim krajevima ovaj dan se obilježava kao i zadušnice. Naime, izlazi se na groblja, pale se svijeće, uređuju grobovi jer Gospod vaskrsava za sve nas“, kaže nam na kraju zanimljivog razgovora teolog Nebojša Lazić.
