BRISEL – Evropska služba za spoljne poslove apdejtovala je prošlog mjeseca svoju Zajedničku bezbjednosnu i odbrambenu politiku u dijelu koji se odnosi na misiju EUFOR „Althea“ u BiH.
Najvažniji dio odnosi se na strategiju „lokalne odgovornosti“, odnosno težnju da se poslovi u sektoru koji se odnosi na bezbjednost postepeno prebacuju na lokalne vlasti.
„Od početka misije, odgovornost za izvršavanje mnogih zadataka predata je lokalnim vlastima po principu ‘lokalne odgovornosti’ i u skladu sa putem BiH ka članstvu u EU. EUFOR podržava okruženje u kojem se mirovni proces može nastaviti, ali i zadržava punu odgovornost i ovlaštenje da ponovo preuzme kontrolu ako je potrebno“, naglašeno je.
S obzirom na kontekst rata u Ukrajini, komplikovanu političku situaciju u BiH i izjave političara s raznih strana koje aludiraju na vojsku, rat, odvajanje ili pozivanje na mobilizaciju, dio predstavnika međunarodne zajednice pokrenuo je pitanje na koji način EUFOR i NATO mogu odgovoriti na eventualno komplikovanje situacije. Rasprava se vodila o nivou odgovornosti EUFOR-a i NATO-a, međusobnoj saradnji, kao i o konkretnim aktivnostima na terenu.
U tom kontekstu, EU je već povećala broj pripadnika misije za više stotina, a u EUFOR se čak vratio i njemački Bundesver.
Po svemu sudeći, opšti politički okvir u kojem se provodi mandat nije promijenjen i on i dalje sadrži tri osnovne tačke koje se odnose na podršku provođenja opšte političke strategije EU u BiH, obezbjeđenje sigurnog i stabilnog okruženja u BiH, posebno kroz saradnju s lokalnim vlastima, te kombinovanje vježbi s pripadnicima Oružanih snaga BiH.
Donji dio teksta uglavnom je prepisan iz ranijih dokumenata. Primjera radi, podsjeća se da je u oktobru 2020. Evropski savjet ponovio posvećenost BiH kao jedinstvenoj, ujedinjenoj i suverenoj zemlji, ali se nigdje ne spominje da je BiH u međuvremenu postala kandidatkinja za članstvo u EU i čak dobila zeleno svjetlo za početak pregovora.
Pomenute su i dvije važne komponente koje se odnose na lokalne timove za posmatranje, takozvane lotove, kao i kapaciteti „Iza horizonta“, odnosno mogućnost da se u kratkom roku u BiH dopreme dodatne snage u koordinaciji s NATO-om, a u sklopu sporazuma „Berlin plus“.
Ovaj sporazum predstavlja dogovor NATO-a i EU u vezi sa sektorom bezbjednosti. Na primjer, kroz „Berlin plus“ regulisano je i pitanje vojne komponente i lanac komandovanja nad EUFOR-om. Predviđeno je korištenje NATO resursa, a komanda je smještena u Glavnom štabu savezničkih snaga u Evropi (SHAPE-u), jednom od dva NATO strateška komandna mjesta.
Izvršni mandat EUFOR-a počiva na rezoluciji Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija, koji se obnavlja jednom godišnje, obično u novembru.
Svake godine, posebno nakon početka rata u Ukrajini, pokreće se pitanje hoće li Rusija uložiti veto na misiju EUFOR „Althea“, što bi, praktično, značilo da bi se EUFOR morao povući iz BiH u roku od sedam dana.
Međutim, dio međunarodne zajednice smatra da bi prema sporazumima između EU i NATO-a NATO mogao preuzeti funkciju od vojne misije EU, posebno jer smatraju da je originalni mandat rezolucijom Savjeta bezbjednosti UN iz novembra 1995. pripao NATO-u.
