Naučnici su otkrili zabrinjavajuću vezu između nasukanih delfina i toksina koji je poznat po tome što izaziva oštećenja mozga slična Alchajmerovoj bolesti, što bi moglo da ima posledice po milione ljudi duž obale SAD-a.
Istraživači su ispitali 20 delfina koji su se nasukali duž Indian River Lagoon na Floridi i otkrili visoke nivoe hemikalije koja oštećuje mozak, a koju proizvode cijanobakterije, poznate i kao plavo-zelene alge.
Ovi mikroskopski organizmi oslobađaju jedinjenja koja su veoma toksična za nerve, oštećujući delove mozga odgovorne za pamćenje, razmišljanje i komunikaciju.
Delfini nasukani tokom vrhunca cvetanja algi imali su do 2.900 puta više toksina nego oni koji su se nasukali u drugim periodima godine.
Njihovi mozgovi su takođe pokazivali karakteristične znakove Alchajmerove bolesti, uključujući lepljive slojeve proteina i zapetljana vlakna, koja narušavaju funkciju mozga i mogu dovesti do gubitka pamćenja i konfuzije.
Dr Dejvid Dejvis sa Miller School of Medicine Univerziteta u Majamiju objasnio je: „Pošto se delfini smatraju ekološkim pokazateljima izloženosti toksinima u morskim sredinama, postoji zabrinutost u vezi sa pitanjima ljudskog zdravlja povezanih sa cvetanjem cijanobakterija.“
U 2024. godini, okrug Majami-Dejd zabeležio je najveću prevalenciju Alchajmerove bolesti u SAD-u, što ističe moguću vezu između ljudske izloženosti i ovih štetnih toksina.
„Iako Alchajmerova bolest verovatno ima više uzroka, izloženost cijanobakterijama sve više se prepoznaje kao značajan faktor rizika“, dodao je Dejvis.
Cijanobakterije, poznate i kao plavo-zelene alge, mikroskopski su organizmi koji uspevaju u toplim, hranljivim vodama, posebno tamo gde poljoprivredni otpad i otpadne vode unose velike količine azota i fosfora.
Tokom „cvetanja“, ovi organizmi se brzo množe, boje vodene površine u svetlo zelenu ili plavo-zelenu boju i oslobađaju toksine u okolnu vodu.
Iako ovo cvetanje može da izgleda bezopasno, ono proizvodi niz toksina, uključujući β-N-metilamino-L-alanin (BMAA) i njegova hemijska srodstva 2,4-diaminobutiričnu kiselinu (2,4-DAB) i N-2-aminoetilglicin (AEG), koji su veoma toksični za nerve.
Izloženost dovodi do promena u mozgu
Istraživači su primetili da izloženost ovim toksinima tokom vremena može da dovede do istih promena u mozgu koje se vide kod Alchajmerove bolesti, uključujući pogrešno presavijene tau proteine, amiloidne ploče i zapetljana vlakna koja uništavaju neuronske veze.
Veza između ovih toksina i neurodegenerativnih bolesti nije samo teorijska.
„Istraživanja sa stanovnicima Guama pokazala su da ljudi koji redovno konzumiraju hranu koja sadrži toksine cijanobakterija imaju veću verovatnoću da razviju iste abnormalnosti u mozgu koje se viđaju kod Alchajmerove bolesti“, navodi tim u saopštenju za javnost.
Moždane promene kod pogođenih osoba pokazivale su iste nepravilnosti u proteinima i formiranje ploča koje se javljaju kod pacijenata sa Alchajmerom širom sveta.
Eksperimenti na laboratorijskim životinjama potvrdili su ove nalaze, pokazujući da dugotrajna izloženost BMAA može izazvati kognitivni pad i lezije mozga gotovo identične onima kod Alchajmerove bolesti.
U slučaju delfina, situacija je posebno zabrinjavajuća jer su oni vrhunski predatori u morskim ekosistemima i veoma su podložni bioakumulaciji, procesu u kojem se toksini nakupljaju u telima životinja na vrhu lanca ishrane.
Mali ribe i beskičmenjaci unose toksine cijanobakterija, a ova jedinjenja se postepeno koncentrišu kako se kreću niz lanac ishrane. Kada dođu do delfina, nivoi toksina mogu da budu ekstremno visoki.
Istraživači sa Hubbs-SeaWorld Research Institute u Melburn Beachu, Florida, zajedno sa saradnicima sa Univerziteta u Majamiju i Blue World Research Institute, analizirali su mozgove 20 bradavičastih delfina nasukanih između 2010. i 2019.
Otkrili su da su delfini koji su se nasukali tokom vrhunca cvetanja algi imali do 2.900 puta više 2,4-DAB u mozgu nego delfini nasukani u drugim periodima godine.
Mozgovi su pokazivali mnoge karakteristične znakove Alchajmerove bolesti, uključujući lepljive β-amiloidne ploče, hiperfosforilisane tau proteine i TDP-43 proteinske inkluzije, što je marker agresivnijih neurodegenerativnih oblika.
Naučnici su takođe identifikovali promene u 536 gena koje odgovaraju obrascima povezanim sa Alzheimerom kod ljudi.
Problem se pogoršava zbog klimatskih promena i povećanog oticanja hranljivih materija, jer toplije temperature vode i produženo izlaganje sunčevoj svetlosti stvaraju idealne uslove za češće i dugotrajnije cvetanje cijanobakterija.
Na Floridi, voda oslobođena iz jezera Okeechobee u reku St Luci i Indian River Lagoon više puta je nosila visoke koncentracije cijanobakterija nizvodno, stvarajući velike površine toksične vode.
Za delfine koji plivaju ovim vodama, dugotrajna izloženost je praktično neizbežna.
„Pošto se delfini smatraju ekološkim pokazateljima izloženosti toksinima u morskim sredinama, postoji zabrinutost u vezi sa pitanjima ljudskog zdravlja povezanih sa cvetanjem cijanobakterija“, rekao je Dejvis.
